İBN-İ RÜŞD

Filozof, çok yönlü bilim adamı (D.14 Nisan 1126, Kurtuba [Córdoba] / Endülüs [bugünkü İspanya] – Ö. 10 Aralık 1198, Merakeş / Fas). Tam adı Ebū 'l-Velīd Muḥammed ibn Aḥmed ibn Muḥammed ibn Rüşd. İbn-i Rüşd olarak da yazılmaktadır.  En çok Aristo'nun eserlerinden yaptığı, bugün Batı'da pek çoğu unutulmuş Arapçaya tercümeleri ve şerhleriyle ünlüdür. 1150'den önce Avrupa'da Aristo'nun eserlerinin birkaç tercümesinden başkası yoktu ve bunlar da din adamlarınca rağbet görüp incelenmiyordu. Batı'da Aristo'nun mirasının yeniden keşfedilmesi, İbn-i Rüşd'ün eserlerinin 12. yüzyıl başlarında Latinceye tercümesiyle başlamıştır.

İbn Rüşd'ün Aristo üzerine çalışmaları otuz yıllık bir dönemi kapsar ve bu dönem içinde erişemediği "Politika" dışında bütün eserlerine şerhler yazmıştır. Eserlerinin İbranice tercümeleri de İbrani Felsefesi üzerinde kalıcı bir etki bırakmıştır. Victor Hugo, Notre Dame'ın Kamburu adlı eserinde, Avrupa'da bilinen adıyla Avveroes ismiyle İbn-i Rüşd’den söz eder. James Joyce'un Ulysess adlı eserinde ve Jorge Luis Borges'un La Busca de Averroes (Averroes'in Arayışı) eserinde de, İbn Rüşd anılır.

İbn Rüşd'ün siyaset, din, hukuk, tıp ve felsefenin pek çok alanında 150'den fazla eser kaleme aldığı bilinmektedir. Özellikle Aristo'nun Organon külliyatı üzerine yazdığı pek çok şerh vardır. Bu şerhlerin boyutları küçük, orta ve büyük olmak üzere üç çeşittir. Küçük ve orta şerhler, ekseriya eserin tamamının şerhi olmamakla beraber bazı kapalı ifadelerin sayfalar boyu analiz edildiği çalışmalardır.

İbn Rüşd eserlerinde geliştirdiği yöntemi, özgün düşünce stili, farklı yaklaşım tarzıyla, klasik İslâm düşüncesinin son ve en büyük temsilcisi olduğu gibi; Aristo'dan sonra gelen Helenistik dönemin ve Ortaçağ bilim ve düşüncesinin de en önde gelen simalarından birisiydi. Onun fikirleri Doğu İslam dünyasından çok Batı Hıristiyan dünyasında yankı bulmuş ve Avrupa'da Rönesans'ın, Modern düşüncenin ve Aydınlanma'nın hazırlayıcı figürlerinden birisi olmuştur. Bu nedenle olmalıdır ki, onun eserlerinin büyük bölümü Latince ve İbrani-ceye çevrildiği gibi Rönesans döneminde ve sonrasında başta ünlü ressam Rafaello olmak üzere 15 ayrı sanatçı onun portresini çizmeye çalışmıştır.

TÜRKÇEYE ÇEVRİLMİŞ BAZI ESERLERİ: Felsefe-Din İlişkileri (Çevriren: Süleyman Uludağ, 1985), Din-Felsefe Tartışması (2000), Tutarsızlığın Tutarsızlığı (2012), Siyasete Dair Temel Bilgiler (2013), Psikoloji Şerhi (2013), Metafizik Şerhi (2013), Hayat Üzerine (2014), Akıl Üzerine (2014), İlim Üzerine (2014), İkinci Analitikler'in Orta Şerhi (Çeviren: Hacı Kaya, 2015), Bidayetü'l Müctehid ve Nihayetü'l-Muktesid - 3 Cilt (2015), Aristoteles Metafizik Büyük Şerhi 1 (2017), Kategoriler Kitabı'nın Orta Şerhi (2017), Organon'a Giriş (İsagoci), Organon'a Giriş Şerhi, İkinci Analitikler Şerhi, Diyalektika Şerhi, Sofistika Şerhi, Poetika Şerhi, Retorika Şerhi, Devlet Şerhi vd.

KAYNAKÇA: Süleyman Feyyaz / Son Filozof İbn Rüşd (2003), Hacı Yunus Apaydın / "İbn Rüşd'ün Hukuk Anlayışı" (İbn-i Rüşd Kongresi Tebliğleri, 14 Mart 1993, Kayseri, 1993, s. 148), İzzet Tanju / Bir Erken Aydının Yaşam Öyküsü (2013), Bekir Karlığa / Batı'yı Aydınlatan İslam Düşünürü - İbn Rüşd (2014), Cevher Şulul / İbn Rüşd'ün Siyaset Felsefesi 2015).